Sylwester Wojnowski - Refleksje o Reczywistości

Temat świadomości i inteligencji wraca na pierwsze strony gazet przy każdym znaczącym postępie na drodze do tzw. ogólnej sztucznej inteligencji. W tym roku mamy z nim do czynienia za sprawą OpenAI, tj. amerykańskiej firmy, za którą stoi MicroSoft i furory jaką zrobił ich model jezykowy zwany GPT w wersji 3 i 4.

Ciekawą rzeczą jest to, że pomimo że naukowcy zajmują się tematyką świadomości i inteligencji od dziesięcioleci, po dziś dzień nie potrfią oni ściśle zdefiniować co te dwa słowa właściwie oznaczają. Mimo tego, termin "sztucza inteligencja" przyją się świetnie. Do dziś niemal każdy z nas słyszał tę frazę co najmniej kilkadziesiąt razy, a pomimo to wciąż nie mamy także o jej dokładnym znaczeniu zielonego pojęcia.

Do napisania tego tekstu skłoniła mnie właśnie ta ciekawostka oraz fragment rozmowy o świadomości jaką Lex Friedman przeprowadził z Maxem Tegmarkiem. Fragment ten można obejrzeć tu:

Obaj panowie od lat zawodowo zajmują się tematyką sztucznej inteligencji oraz skutkami jakie jej wynalezienie może mieć dla świata i rodzaju ludzkiego. W klipie powyżej, Max Tegmark, pomimo, że podał swoją własną definicję, po raz kolejny przypomniał, że świadomość to dla nas wciąż enigma. Definicja ta skłoniła mnie do rozważań nad tym jak ja rozumiem to co kryje się pod pojęciami "świadomość" i "inteligencja". Gdyby dziś ktoś zapytał mnie o to czym one są, moja odpowiedź byłaby jak następuje:

Świadomość to zdolność odbierania sygnałów ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego i indeksowania ich jako nowe lub wcześniej napotkane w czasie rzeczywistym.

Inteligencja natomiast to umiejętność znalezienia rozwiązania problemu i jego optymalizacji używając dostępnej i nowo nabytej wiedzy z wykorzystaniem mechanizmu pętli zwrotnej, czyli budowy rozwiązania oraz nabycia informacji o jego jakości celem ich wykorzystania dla stworzenia kolejnej, lepszej wersji rozwiązania.

Innymi słowy, wegług mnie świadomość ma wiele wspólnego z postrzeganiem tego co się w nas i wokół nas dzieje oraz nazywania i zapamiętywania tych doświadczeń, a także porównywaniem ich z kolejnymi w czasie rzeczywistym.

Inteligencja natomiast jest umiejętnością znajdowania i optymalizacji rozwiązań dla problemów które napotykamy. Proces znajdowania optymalnego rozwiązania zaczyna się od znalezienia pierwszej, być może tylko częściowej, wersji rozwiązania, a następnie jego stopniowego ulepszania na drodze przeprowadzonych na nim testów i z pomoca otrzymanych informacji o ich rezultatach.

W wielu przypadków, jak wszyscy z pewnością dobrze wiemy, znalezienie dobrego rozwiązania dla problem nie jest ani łatwe ani szybkie. Często jest to proces wielostopniowy, w którym wprowadzane optymalizacje mają na celu wyeliminowanie niewydolności w rozwiązaniu.  
 
W moim przekonaniu, świadomość i inteligencja wraz z mechanizmem optymalizacji w oparciu o nową wiedzę o rozwiązaniu problemu są ze sobą ściśle powiązane.

Modele językowe jak GPT4 wydają się nie być zdolne do postrzegania i indeksowania tego co dzieje się w środowisku zewnętrzyny w czasie rzeczywistym, przynajmniej do czasu dopóki nie mają one podłączonych do ich systemu kamer, mikrofonów i innych urządzeń umożliwiających odbiór informacji. Niemniej systemy te są rozszerzalne, a narzędzia do rejestrcji dźwięku i obrazu są od dawna dostępne. Stąd można mieć pewność, że już wkrótce GPT będzie miał co najmniej "oczy i uszy".

Co natomiast jeżeli chodzi o to co dzieje się w nich samych? Trudno powiedzieć. GPT4 to czarna skrzynka, o której nie wiemy jak działa i co model ten wie o sobie samym.

Modele językowe wydają się potrafić indeksować informacje i porównywać je. Stąd też, być może jesteśmy tylko o krok od uczynienia ich świadomymi otaczającego środowiska.

Co do inteligencji GPT4, model ten potrafi korzystać z wcześniej nagromadzonych informacji. Te których brakuje dla stworzenia rozwiązania próbuje on uzyskać również na podstawie wcześniej dostępnych, w przeciwieństwie do nowych, informacji. Innymi słowy moje wrażenie jest takie, że pętla sprzeżenia zwrotnego, pomimo że funkcjonuje, to do optymalizacji rozwiązania nie wykorzystuje informacje, które dla jego ulepszenie są najbardziej istotne.  

Niewątpliwie, któraś z następnych wersji modelu GPT będzie uczyć się w czasie rzeczywistym. Dzięki temu może ona nabyć umiejętność optymalizacji rozwiązań na podstawie rezultatów testów ich poprzednich wersji w ten sam sposób w jaki robią to ludzie.

Reasumując, moje wrażenie jest takie, że GPT4, pomimo, że model ten posida interesujące i nieznane wcześniej cechy, trudno jest w pełni uznać jako coś świadomego, inteligentnego i wobec czego można użyć frazy "sztuczna inteligencja". Z drugiej jednak strony, wydaje się, że model ten jest bardzo bliski osiągnięcia zdolności o jakich wspomniałem wyżej, a jakich rozwinięcie nam i naszym poprzednikom w drodze ewolucji zajęło całe epoki. Większość komponentów do tego potrzebnych wydaje się być już we właściwym miejscu.